ناوگان ماشین‌آلات معدنی و راهسازی کشور به‌رغم تمام اهمیتی که برای معادن و زیرساخت‌ها دارد، در سنوات گذشته به فرسودگی رسیده و بخش زیادی از بهره‌وری خود را از دست داده است.
با این‌حال توان تولید داخل به اندازه‌ای نیست که بتواند تمام نیاز این ناوگان را برطرف کرده و با سرعت بالایی این خودروها را جایگزین کند و از فرسودگی نجات دهد. از سوی دیگر، مشکلات در مسیر واردات نیز کار تامین نیاز این ناوگان را با دشواری روبه‌رو کرده است.
تولید و واردات این خودروها در حالی به کمترین میزان خود رسیده که آمارها نشان می‌دهند عمر متوسط محصولات فعال در ناوگان از ۱۸سال عبور کرده و برخی از مدل‌ها با بیش از ۳۰سال عمر در این ناوگان مشغول به فعالیت هستند که بهره‌وری در معادن را نزولی کرده‌اند. با این‌حال جدیدترین اخبار حاکی از آن است که تولید ماشین‌آلات راهسازی و معدنی در کشور طی شش‌ماهه نخست سال جاری با رشد ۱۰۴ درصدی همراه شده است. این در حالی است که پیش‌تر اعلام شده نیاز این بخش به انواع خودروهای سنگین، بیش از ۱۵هزار دستگاه است.
عمر متوسط ۲۰ساله ماشین‌آلات معدنی در ناوگان کشور
رئیس خانه معدن ایران در تازه‌ترین اظهارنظر خود عنوان کرده که امروز استهلاک ماشین‌آلات معدنی در کشور به‌گونه‌ای است که به‌طور متوسط ۱۸ تا ۲۰ سال و گاه ۳۰سال کار کرده‌اند و عمر مفید آنها به اتمام رسیده است و فعالیت با این نوع ماشین‌آلات توجیه اقتصادی ندارد.
محمدرضا بهرامن گفته است: «درحال‌حاضر سوخت ماشین‌آلات باید مطابق با استانداردهای جهانی باشد و اگر بخواهیم ماشین معدنی ساخت سال ۲۰۲۲ را وارد کشور کنیم، با چالش سوخت مواجه خواهیم شد. در نتیجه ناچار هستیم مطابق با سوخت موجود در کشور برای تامین ماشین‌آلات سرمایه‌گذاری کنیم.» وی افزود: «باتوجه به شرایط اقتصادی امروز کشور و بسته بودن بازارها به روی ما باید دائما در حوزه ماشین‌آلات فعالیت و آنها را به‌روزرسانی کنیم.»
نیاز ۱۵هزار دستگاهی به ماشین‌آلات معدنی و ناامیدی از تولید داخل
در حالی رئیس خانه معدنی ایران ناوگان معدنی کشور را فرسوده عنوان کرده است که مدیر صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی پیش از این از عدم تامین نیاز این بخش توسط تولید داخل خبر داد و گفته بود: «نیاز ما برای تامین ماشین‌آلات معدنی، حدود ۱۵هزار دستگاه است که بخشی از این دستگاه‌ها امکان تولید در داخل را ندارند و به لحاظ ارزشی، ۸۰درصد تولید از طریق دستگاه‌هایی در معادن صورت می‌پذیرد که تولید داخلی ندارند.»
بنابراین می‌توان این طور بیان کرد که سهم مدل‌های خارجی و وارداتی در تولید و بهره‌وری معادن کشور و حتی راهسازی بسیار بیشتر از مدل‌های داخلی است. این در حالی است که وضعیت تولیدکنندگان داخلی به‌ویژه هپکو به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای معدنی و راهسازی در خاورمیانه، گواه از نبود توانایی کافی تولیدکنندگان داخلی در تامین نیاز خودروهای موردنیاز ناوگان در این بخش دارد. هرچند این ناتوانی در تولید به معنای نبود ظرفیت در کارخانجات داخلی نیست؛ بلکه دولت‌ها، قوانین داخلی و شرایط اقتصادی نیز در ایجاد این شرایط نقش مهمی داشته‌اند.
پیش‌تر نیز رئیس انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشین‌آلات راهسازی درخصوص تامین نیاز ناوگان ماشین‌آلات معدنی توسط خودروسازان داخلی اظهار کرده بود «میانگین عمق ساخت داخل ماشین‌آلات سنگین در کشور ۴۰درصد است و تولید داخل پاسخگوی نیاز کشور در این خصوص نیست.»
رشد ۱۰۴درصدی تولید در نیمه نخست سال
گرچه رئیس خانه معدن پیش از این سهم خودروهای خارجی در بهره‌وری معادن را به طرز چشمگیری بالاتر از مدل‌های داخلی عنوان کرده بود، اما حالا معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت از رشد ۱۰۴درصدی کشور در حوزه تولید ماشین‌آلات راهسازی و معدنی خبر داده است.
سیدمحمد موسوی گفت: «تا امروز ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان با حضور جوانان نخبه در عرصه تولید ماشین‌آلات راهسازی و معدن فعالیت می‌کنند.»
موسوی عنوان کرد: «صنعتگران ایرانی سربازان سختکوش جنگ اقتصادی هستند و نه‌تنها نیازهای داخل کشور را در حوزه‌های مختلف تامین می‌کنند، بلکه در بخش صادرات هم ورود جدی دارند.»
وی افزود: «در طول فعالیت ۸ ساله دولت قبل رشد کشور در این حوزه ۲.۵ درصد بود، درحالی‌که در بازه دوساله استقرار دولت سیزدهم این عدد به ۴.۵درصد رسیده است.»
معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت بیان کرد: «تولید تراکتور در سال جاری به ۳۱هزار و ۵۰۰ دستگاه رسیده که در مقایسه با سال‌های گذشته رشد ۴۰درصدی افزایش تولید را ثبت کرده‌ایم.»
